Πάνος Λιγομενίδης · Η φλούδα του βερίκοκου
[βιβλία Πρόκειται για ένα έργο που προσπαθεί να φωτίσει τις μεγάλες ανακαλύψεις της φυσικής του 20ου αιώνα και να τις παντρέψει με τα μεγάλα φιλοσοφικά ερωτήματα που προκύπτουν και υπήρχαν από απαρχής της φιλοσοφικής σκέψης, για την ζωή, την συνείδηση, την κοσμογονία. Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας δεν φοβάται να φιλοσοφήσει, να θίξει θεολογικά ζητήματα, να παραθέσει όλα τα μεγάλα παράδοξα και αναπάντητα ερωτήματα της σύγχρονης νόησης να θέσει δικές του ερωτήσεις και να υποθέσεις πιθανούς δρόμους για το μέλλον.
Η γραφή του είναι αρκετά δυσνόητη και με πολλές επαναλήψεις αλλά στην πορεία ο αναγνώστης εξοικειώνεται. Θα έλεγα ότι πρόκεται για ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάζεται κάθε 20 χρόνια ώστε να βλέπεις την πρόοδο που έχει κάνει η ανθρωπότητα στα προβλήματα που θίγονται.
Ο συγγραφέας δίνει πολύ μεγάλη έμφαση στην συνείδηση και θεωρεί ότι οι επόμενες μεγάλες ανακαλύψεις θα σχετίζονται με αυτήν.
Φράσεις που μου άρεσαν
Κατά τον Edelman, νοητικές ιδιότητες, όπως η “αντίληψη”, η κατηγοριοποίηση, η αυτογνωσία και η συνείδηση, αναπτύσσονται με φυσική επιλογή και προσαρμογή σε επάλληλα επίπεδα πολυπλοκότητας των συνελεύσεων του νευρωνικού πλέγματος του εγκεφάλου.
Στην δεύτερη φάση της εξέλιξης του ανθρώπινου εγκεφάλου, το νεογέννητο βρέφος, το οποίο ήδη κατέχει μια μοναδική και ξεχωριστά δική του οργάνωση νευρωνικών ομάδων, προερχόμενη από την φάση της αναπτυξιακής επιλογής, ρίχνεται στον κόσμο των εξωτερικών ερεθισμάτων και εκτίθεται στην διαδικασία της επιλογής που βασίζεται στην εμπειρία.
Στην φύση δεν υπάρχει “φως”, “χρώμα” και “ήχος”, παρά μόνο ηλεκτρομαγνητικά και ηχητικά κυματα και συχνότητες.
Μέσα από τις εμπειρίες της καθημερινής ζωής διατηρούμε την αίσθηση ότι παραμένουμε το “ίδιο πρόσωπο”.
Πολλοί φιλόσοφοι συμμερίζονται την άποψη του John Locke ότι “είναι αδύνατο να αντιληφθεί κανείς κάτι χωρίς να έχει επίγνωση ότι το αντιλαμβάνεται”
O Einstein είχε πει ότι “η δυνατότητα να παρατηρήσεις κάτι εξαρτάται από την θεωρία που χρησιμοποιείς”
Η παρατήρηση είναι μια επικοινωνία με το παρελθόν.
Μπορούμε να πούμε ότι στην σύγχρονη εποχή η θεωρία προπορεύεται του πειράματος.
Η δυνατότητα της αλγοριθμικής συμπίεσης καθιστά τον φυσικό κόσμο περιγράψιμο και ως εκ τούτου τον καθιστά “καταληπτό”, δηλαδή γνωστικό αντικείμενο.
Ο συγχρονισμός, όπως και η χρονική διαδοχή δύο φυσικών γεγονότων, εξαρτάται από την κινητική κατάσταση του παρατηρητή.
Μετρήθηκε η ταχύτητα του φωτός και διαπιστώθηκε ότι έχει τιμή αμετάβλητη προς κάθε κατεύθυνση μέσα στο σύμπαν και ανεξάρτητη από την κίνηση του παρατηρητή … δηλαδή είναι μια σταθερά φυσική ποσότητα.
Οι τρόποι και οι δυνατότητες σκέψης που διαθέτουμε είναι φυλακισμένες μέσα στην εμπειρική αντίληψή μας για την “πραγματικότητα”.
Έτσι σε “φυσικές” μονάδες (c=1) η “ενέργεια” είναι ένα φυσικό μέγεθος “μάζα”, δηλαδή (ενέργεια) === (μάζα).
Όπως το έθεσε ο Wheeler “η ύλη υπαγορεύει στον χωροχρόνο πώς να καμπυλώνεται και ο χωροχρόνος υπαγορεύει στην ύλη πώς να κινείται”
Αν κανείς θελήσει να αναφερθεί στην “αντικειμενικότητα” της αντίληψης της πραγματικότητας, αυτή μπορεί να αναζητηθεί μόνο ανάμεσα σε παρατηρητές που ανήκουν στο ίδιο βιολογικό είδος.
Σε τελευταία ανάλυση, ο ανθρώπινος νους δεν αντιλαμβάνεται αυτό πράγματι που “υπάρχει εκεί έξω” αλλά αυτό που πιστεύει ότι υπάρχει εκεί έξω.
Τέτοια πειράματα και άλλες σχετικές τεκμηριωμένες παρατηρήσεις επιβεβαιώνουν την ισχυρή παρόρμηση μας για συμμόρφωση των αντιλήψεών μας στις εξωτερικές εμπειρίες και στον μαθησιακό εθισμό.
Φαίνεται όλο και πιο καθαρά ότι μαθαίνουμε αυτό που αντιλαμβανόμαστε.
Ο κόσμος μας είναι προσιτός στην γνώση αλλά όχι προβλέψιμος.
Ίσως η πλήρη γνώση του σύμπαντος να μην γίνει ποτέ εφικτή. Η κβαντική θεωρία και θεωρία της πληροφορίας μάς λένε πως πλήρης γνώση και άπειρη ακρίβεια είναι ανέφικτες.
Δεν έχει νόημα να μιλάμε για φυσικές ιδιότητες των αντικειμένων του μικρόκοσμου, παρά μόνο μέσα στο πλαίσιο των συνθηκών μιας συγκεκριμένης πειραματικής διάτάξης και των δεδομένων της σχετικής πράξης της παρατήρησης.
Όταν διατυπώνουμε βασικά ερωτήματα για την πραγματικότητα, το κάνουμε εξαιτίας της συνήθειας που έχουμε να ρωτάμε, αλλά και γιατί η γνώση, μια θεωρία ή μια νέα προσέγγιση των οντολογικών ζητημάτων θα τροφοδοτήσουν την σκέψη και θα γαληνέψουν το πνεύμα και την καρδιά.
Το κόστος που καταβάλλεται για να διατηρηθεί η πίστη στην αναγωγική προσέγγιση αυξάνει, ιδιαιτέρως στην διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών.
Η σοβαρότερη μέχρι τώρα αμφισβήτηση της μηχανίστικης τάξης προήλθε από την κβαντική θεωρία, η οποία απαιτεί “ασυνέχεια”, “μη αιτιότητα” και “μη τοπικότητα” στα φαινόμενα του μικρόκοσμου.
Η διαχρονική αξία της ολιστικής οργάνωσης, ίσως βρίσκεται κρυμμένη στα θεμέλια του φυσικού κόσμου και της ανθρώπινης ύπαρξης.
Επί σειρά δισεκατομμύριων ετών η ανάπτυξη ζωής στον πλανήτη μας που ίσως ξεκίνησε από τυχαία σύνθεση μακρομορίων στι αρχέγονες φυσικές συνθήκες του πλανήτη μας, βασίστηκε στην μετάδοση γονιδιακών μηνυμάτων από το παρελθόν στον μέλλον.
Σύμφωνα με την βασική αρχή τίποτα, αντικείμενο ή φαινόμενο δεν μπορεί να παραμείνει ταυτόσημο με τον εαυτό του αν παρέλθει αρκετός χρόνος.
Και αυτή η ιδέα της ύπαρξης δεν έχει νόημα χωρίς την δυνατότητα αλλαγής, δηλαδή της “κίνησης”.
Η “κίνηση-ροή” μαζί με την άλλη θεμελιώδη ιδιότητα του φυσικού κόσμου μας, την ιδιότητα της “ολιστικής συνδετικότητας” φαίνεται να συγκροτούν την θεμελιακή υπόσταση της πραγματικότητας του φυσικού κόσμου μας.
Ο χώρος τον οποίον η κοινή γνώμη αντιλαμβάνεται ως το “άδειο τίποτε”, θεωρείται από την επιστήμη ως ενα παράξενο ελαστιστό μέσο, το οποίο είναι γεμάτο από φευγαλέες δομές και βρίθει δραστηριοτήτων.
Τα θραύσματα της Μεγάλης Έκρηξης, οι γαλαξίες και εμείς (ο δικός μας γαλαξίας) κινούνται με τεράστιες ταχύτητες πιθανώς κοντά στην ταχύτητα του φωτός.
Αποτελεί δείγμα ενηλικώσης και ωριμότητας η αναζήτηση της αλήθειας και η ικανότητα διάκρισης μεταξύ αλήθειας και ψεύδους. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σοφός θεωρείται ο άνθρωπος που αγαπά και αναζητά την αλήθεια.
Ο Αυγουστίνος έγραψε: “Έχω γνωρίσει πολλούς που θέλησαν να παραπλανήσουν αλλά δεν γνώρισα κανέναν που να ήθελε να παραπλανηθεί.”
Ερωτήσεις
Γιατί ειναι ο φυσικός κόσμος κατανοητός;
Θα μπορούσε το σύμπαν μας να είναι διαφορετικό από αυτό που είναι;
Είναι οι νόμοι της Φύσης και οι παγκόσμιες σταθερές αυθαίρετοι ή αναπόφευκτοι;
Πώς αναγνωρίζεται και διατηρείται η “ταυτότητα” των αντικειμένων και των φαινομένων μέσα στην συνεχή μεταβολή του “ρέοντος” κόσμου;
Είναι το σύμπαν, ως σύνολο, αλγοριθμικά συμπιέσιμο σε έναν έσχατο βαθμό απλής περιγραφής;
Πώς από το οποιοδήποτε μοναδικά παράξενο “μαθηματικό σημείο”, χωρίς διαστάσεις και ανυπολόγιστης πυκνότητας μάζας, ή από το ασύλληπτο απέραντο άδειο, ή από το σκοτεινό και ασχημάτιστο χάος, προέκυψε το κάτι, το σχήμα του σύμπαντος;
Παραπομπές
Άνθρωποι
Kurt Godel · James Clerk Maxwell · Albert Einsten · Max Planck · John Archibal Wheeler · Werner Heisenberg · Niels Bohr · Ludwig Boltzmann · Hermann Minkowski · David Bohn · Paul Dirac · Karl Popper
Ιδέες
Αρχή της αβεβαιότητας · Το πείραμα Michelson-Morley · Το πείραμα των δύο σχισμών · Εξίσωση του Schrodinger και η κυματοσυνάρτηση Ψ · Το πείραμα της καθυστερημένης επιλογής · To παράδοξο των Einstein-Podolsky-Rosen · Το πείραμα του Aspect · Ειδική θεωρία της σχετικότητας · Γενική θεωρία της σχετικότητας · Θεώρημα της μη πληρότητας · Διαμάχη μεταξύ Einstein και Bohr