Ευριπίδης · Μήδεια
[βιβλία Το έργο είναι εξαιρετικό. Έχει απλότητα στην δομή και στις σκηνές, προσφέρει όμως πολύ μεγάλες συγκινήσεις και απλώνει ένα πεδίο για σκέψεις γύρω από τα θέματα που καταπιάνεται.
Ο Ευριπίδης μας μεταφέρει στην Κόρινθο, όπου μαθαίνουμε ότι ο Ιάσονας έχει αποφασίσει τον χωρισμό του από την Μήδεια για χάρη της κόρης του βασιλιά της Κορίνθου Κρέοντα. Σαν να μην έφταναν αυτά, ο Κρέοντας διατάσσει στην Μήδεια ότι θα φύγει από την χώρα το γρηγορότερο δυνατόν. Η Μήδεια για να εκδικηθεί, σκοτώνει τον Κρέοντα, την κόρη του, τα δύο παιδιά της με τον Ιάσονα και δραπετεύει για την Αθήνα. Εκεί τελειώνει το έργο.
Οι σκέψεις μου όταν διάβαζα το κείμενο κινήθηκαν σε διάφορα επίπεδα. Από την Μήδεια σαν θύμα και θύτη, τον Ιάσονα σαν θύμα και θύτη και την Μήδεια σαν σύγχρονο χαρακτήρα και κατάσταση.
Η Μήδεια ως θύμα
Όταν η Μήδεια εκδικείται, οι πράξεις της θυμίζουν αρχαίες βεντέτες που διασώζονται και σήμερα στην περιοχή της Μεσογείου (Κρήτη, Σικελία, Λίβανο κ.α.). Είναι ασύμμετρες, πολύ σκληρές, χωρίς κανένα περιθώριο συμφωνίας ή ειρήνης.
Η Μήδεια εκδικείται τον άνθρωπο που την αδίκησε χωρίς να τον σκοτώσει. Προτιμά να τον βασανίσει ψυχολογικά για την υπόλοιπη ζωή του.
Ο Ιάσονας ως θύτης και θύμα
Ο Ιάσονας είναι ένας άνθρωπος που έχει χτίσει την ζωή του πάνω και στις αδικίες που έχει διαπράξει η Μήδεια - φόνος του αδερφού της για να ξεφύγουν απο τον Αιήτη, δολοφονία του Πελία με δόλο πίσω στην Ελλάδα. Δεν γίνεται άδικος τελικά όποιος δέχεται αποτελέσματα άδικων πράξεων; Και ο Ιάσονας παρουσιάζεται υπερόπτης, υποκριτής και άδικος. Και νομίζω ότι οποισδήποτε στην θέση του θα γινόταν τελικά τέτοιος. Δεν αδικεί όποιος δέχεται τις ευεργεσίες ενός εγκληματία εφοπλιστή; Δεν αδικεί όποιος κληρονομεί χρήματα βαμμένα στο αίμα ή προϊόντα κλοπής; Και δεν επηρεάζεται κάποιος άνθρωπος στο αρνητικότερο όταν μαθαίνει και ζει και εξελίσσεται γύρω από άδικες πράξεις;
Ο Ιάσονας στην συνέχεια αδικείται κατάφωρα από την Μήδεια. Μπορεί κανείς να κάνει φίλο έναν εγκληματία και να πιστέψει ότι δεν θα αδικηθεί και εκείνος κάποια στιγμή αν το φέρουν οι συγκυρίες; Έτσι και ο Ιάσονας ήταν αφελής όταν φάνηκε να ξεχνάει την σκληρή και άδικη φύση της Μήδειας και να πιστεύει ότι με λιγες σοφιστείες θα ξέφευγε των πράξεών της.
Η Μήδεια ως σύγχρονος χαρακτήρας
Η Μήδεια είναι από τους πιο σύγχρονους χαρακτήρες της αρχαιότητας. Μέσα από την κυνικότητα, την σκληρότητα των πράξεων, τον διορατικό σχεδιασμό και την χειρουργική εκτέλεσή τους, κάποιος μπορεί να δει τον σύγχρονο άνθρωπο που ειναι διατεθειμένος να πατήσει επί πτωμάτων για να βρει τον στόχο ή την επιθυμία του. Μπορεί να δει ένα σύγχρονο κράτος που σκοτώνει εν ψυχρώ πρόσφυγες στην θάλασσα. Μια σύγχρονη επιχείρηση που δέχεται να βασανίζονται παιδιά σε μια χώρα για να έχει φθηνότερα προϊόντα σε μία άλλη. Είναι η ακραία έκφραση του σκοπού που αγιάζει όλα τα μέσα.
Η Μήδεια ως κατάσταση
Στο τέλος, όλοι βγαίνουν ζημιωμένοι. Η κατάσταση του έργου της Μήδειας είναι lose-lose για όλους. Καταστάσεις που βγαίνουν όλοι χαμένοι, ακόμα και οι νικητές, παραπέμπουν σε εμφύλιες συρράξεις.
Όμως η Μήδεια δεν τιμωρείται. Σίγουρα θα την βαραίνουν και εκείνη οι πράξεις της αλλά δεν ήταν η πρώτη φορά που σκότωσε κάποιον. Εδώ ο Ευριπίδης αφήνει ένα ερωτηματικό. Ενδέχεται και ειναι πιθανόν, άδικοι άνθρωποι να μην τιμωρηθούν ποτέ ή να μην δικαστούν. Ενδέχεται όντως να την γλιτώσουν. Το “όλα εδώ πληρώνονται” δεν δείχνει να το ενστερνίζεται ο συγγραφέας.
Φράσεις που μου άρεσαν
για κάθε σπίτι λογιέται η πιο μεγάλη του ευτυχία, να μην διχογνωμούν γυναίκα κι άντρας
Η καλύτερη απ’ όλες συνήθεια το να ζεις με τους άλλους σαν ίσος
μακάρι να γεράσω χωρίς μεγαλεία
Ο θάνατος γοργά θα ρθεί και μην παρακαλάς γι’ αυτόν.
… απ’ άντρα φυλάγεσαι ευκολότερα, παρ’ όσο από τον σοφό που ξέρει να σωπαίνει.
Όχι, δε λογιέται θάρρος αυτό ή παλικαριά, να βλάφτεις τους φίλους και μετά να τους κοιτάζεις ολόισα στα μάτια.
Ζεις σε χώρα … όχι βάρβαρη, σε κυβερνούν οι νόμοι και όχι η βία.
… δεν ωφελούν από τους κακούς τα δώρα
Ας με φυλάγει η φρονιμάδα, το πρώτο δώρο από τους θεούς.
ποιό το όφελος να ζω; Δεν έχω μήτε πατρίδα, μήτε σπίτι, μήτε σκέπη να γλιτώσω από τα δεινά μου.
Την ευτυχία κανείς από τους θνητούς ποτέ δε φτάνει, τα πλούτη και αν χυθούν πλημμύρα, ετούτον πιο τυχερό από τον άλλον λογαριάζεις, μα δεν θα πεις κανέναν ευτυχισμένο.
Μα δε θα σε πληγώσουν χίλιες και αν πω βρισιές, τόσο μεγάλο το θράσος σου είναι.