Θα προσπαθήσω να καταγράψω τις σημαντικότερες ιδέες, παρατηρήσεις και ερωτήσεις που θέτει ο φυσικός David Deutsch στο βιβλίο του “The beginning of infinity”, χωρισμένες ανά κεφάλαιο. Εδώ αναλύεται το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο “The reach of explanations”.
Βασικές ιδέες
Υπάρχουν δύο διαδικασίες που μπορούν να μετατρέψουν σίδερο σε χρυσό. Η μία είναι η φυσική διαδικασία της έκρηξης supernova και η άλλη είναι η διαδικασία της εφαρμογής γνώσης μέσω του ανθρώπου. Αυτή η παρατήρηση δείχνει και το μέγεθος της σημαντικότητας της γνώσης η οποία μπορεί να συγκριθεί με κοσμικά συμβάντα. Αν βρεις χρυσό στο σύμπαν ξέρεις ότι φτιάχτηκε είτε από supernova είτε από νοήμων ον. Αν βρεις εξήγηση τότε η supernova αποκλείεται.
Ο Deutsch βλέπει μια εξαιρετική ασυμμετρία στην επιστήμη (γνώση) αναφορικά με την εμβέλεια της εφαρμογής και την τοπικότητα της ανακάλυψης.
Οι επιστημονικές θεωρίες είναι εξηγήσεις.
Ο εμπειρικισμός παρόλο τα λάθη του ήταν απαραίτητο στάδιο στην δημιουργία της γνώσης. Μας έδωσε την πειραματική μέθοδο, την άρνηση της αυθεντίας και την αισιοδοξία. Εν συνεχεία ο Διαφωτισμός μας έδωσε και την κριτική. Είναι χαρακτηριστικό ότι το moto της ακαδημίας Royal Society ήταν “Nullius in verba” που σημαίνει σε ελεύθερη μετάφραση “Μην βασίζεσαι στα λόγια κανενός”. Οι αισθήσεις παρόλο που μπορούν να μην αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα ως έχει μπορούν να ελένξουν τις θεωρίες. Οπότε αυτά είναι τα τέσσερα συστατικά της γνώσης: απόρριψη της αυθεντίας, ένα κριτήριο πραγματικότητας (πείραμα), παράδοση κριτικής σκέψης και αποδοχή ότι η πρόβλεψη δεν επαρκεί αντίθετα οι καλές εξηγήσεις τίθονται ως το ζητούμενο.
Η πραγματικότητα που περιγράφεται από την επιστήμη είναι μη αισθητή.
Το να βρεις μια εξήγηση ή θεωρία είναι πράξη δημιουργικότητας η οποία βελτιώνεται μέσω της υπόθεσης, της κριτικής διάθεσης και του πειράματος.
Ένα κλασσικό παράδειγμα απάτης των αισθήσεων είναι η γεωκεντρική θεωρία.
Οι αισθήσεις από μόνες τους δεν λένε τίποτα. Είναι απλά αισθήσεις. Ο Deutsch είναι υποστηρικτής του “All observations are theory-laden” που εισάγαγε ο Norwood Russel Hanson.
Η εμφάνιση, η μορφή, δεν είναι αυτοεξηγήσιμη.
Οι θεωρίες μπορεί να διαφωνούν και να συγκρούονται αλλά στην πραγματικότητα δεν βλέπουμε αυτές τις αντιφάσεις ή συγκρούσεις. Οπότε μάλλον οι θεωρίες χρειάζονται βελτίωση.
Μία νέα επιστημονική θεωρία σχηματίζεται με την δημιουργική επεξεργασία, αναδιάταξη ή συνδυασμό υπάρχουσων ιδεών.
Αν μια θεωρία εξηγεί τα πάντα σε ένα πεδίο τότε δεν εξηγεί τίποτα.
Προφανώς δεν μπορούμε και δεν θέλουμε να ελένξουμε όλες τις θεωρίες παρά μόνο εκείνες που θεωρούμε καλές εξηγήσεις.
Οι υποθέσεις / εικασίες είναι προϊόντα της δημιουργικής φαντασίας. Όμως η φαντασία τις περισσότερες φορές δεν παράγει αλήθειες.
Οι καλές εξηγήσεις είναι πολύ δύσκολο να διαφοροποιηθούν. Όταν δημιουργηθούν παρουσιάζουν μια αίσθηση αυτονομίας. Έχουν μια εμβέλεια εφαρμογής που υπερβαίνει την τοπικότητα της δημιουργίας τους. Η εμβέλεια δεν είναι μέρος της δημιουργικής διαδικασίας.
Ερωτήσεις
- Γιατί εμείς γνωρίζουμε τόσα πολλά για το σύμπαν;
- Πώς τα γνωρίζουμε;
- Τι σημαίνει φτιάχνω γνώση;